Ποτάμια εντός αστικού ιστού. Οδοί αστικής αποχέτευσης αμαρτιών

Ποτάμι εντός αστικού ιστού στην Ανατολική Αττική

Διάβαζα για μία ημερίδα που οργανώθηκε στα Τρίκαλα το περασμένο Σάββατο 20/5, με θέμα «Ποταμοί της Πόλης, Ζωής Ευεργέτες: Σύγχρονες Πρακτικές Διαχείρισης». Η ημερίδα συνδιοργανώθηκε για την ακρίβεια από τον δήμο Τρικκαίων, την ΚΕΔΕ, το Ελληνικό Δίκτυο Πόλεων με Ποτάμια, την ΠΑΔΥΘ, τη ΔΕΥΑΤ, την Ιάνθη - αμκε για το περιβάλλον και τον πολιτισμό, και αντικείμενό της ήταν οι νέες μέθοδοι διαχείρισης και οι προοπτικές ανάδειξης των αστικών και περαστικών ποταμών και ρεμάτων.

Πράγματι, επρόκειτο για μία ημερίδα που μόνο στα "ψιλά" δεν θα μπορούσε να περάσει πλην όμως διαπίστωσα πως μεγάλες πόλεις με ποτάμια δεν είναι καθόλου ευαισθητοποιημένες στο ζήτημα. Η Αθήνα φερ' ειπείν με τον σκεπασμένο - βιασμένο Κηφισό, τον θαμμένο Ιλισό, τον βαλμένο στην υπόγεια βιτρίνα Ηριδανό, Αλλά μικρότερες πόλεις  στην ευρύτερη ζώνη της Αττικής, με το ρέμα της Πικροδάφνης, το ρέμα του Χαλανδρίου κλπ, τηρούν την ίδια σχεδόν αδιάφορη στάση.
Αν προσθέσουμε λοιπόν και τους άλλους δήμους της Αττικής, που διατρέχονται όπως είπαμε, είτε από ποτάμι είτε από ρέμα αδιάλειπτου ροής, τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο θλιβερά.

Στην ημερίδα συμμετείχε βέβαια και η Ειδική Γραμματεία Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας δια του επικεφαλής της, κ. Ιακώβου Γκανούλη ο ποίος έκανε και τη δήλωση πως «Το νερό όταν μιλάμε γι’ αυτό, είτε μέσα από τα αστικά ποτάμια, που είναι το θέμα της ημερίδας, πολύ σημαντικό, είτε μιλάμε για την άρδευση στη γεωργία, ή για πόσιμο νερό, ή για τη ρύπανση, είναι ένα ενιαίο μέσο, και ενιαίο αγαθό, το οποίο θα πρέπει να το διαχειριζόμαστε συντονισμένα».

Κεντρική ιδέα λοιπόν είναι η συντονισμένη διαχείριση. Δεν είδα πουθενά να προτείνεται ως διαχειριστική πρόταση,η "διευθέτηση" του νερού ή η χρήση του ως τελικού αποδέκτη λυμάτων, επεξεργασμένων ή μη. Η διαχείριση του νερού όπως την περιγράφει ο ειδικός γραμματέας περιλαμβάνει γεωργικές χρήσεις καθώς και την ικανοποίηση υδρευτικών σκοπών. Αυτό ισχύει σε πόλεις που είτε εντοπίζονται εντός εκτεταμένων γεωργικών εκτάσεων, είτε εδώ και πολλά χρόνια υδροδοτούνται από τα ποτάμια τους (άμεσα ή μέσω των πηγών τους) π.χ. Τρίκαλα, Δράμα, Θεσσαλονίκη κλπ. Στην Αττική αυτό δεν ισχύει εδώ και πολλά πολλά χρόνια. Η ύδρευση, τόσο του πολεοδομικού συγκροτήματος της Πρωτεύουσας όσο και των πέριξ περιοχών της Αττικής πια, γίνεται από την ΕΥΔΑΠ και τα μεγάλα υδρευτικά έργα (Υλίκη, Μόρνος Εύηνος) μέσω εκτεταμένων δικτύων. Η άρδευση καλλιεργειών (αλλά και η υδροδότηση των υποτυπωδών βιομηχανικών περιοχών) γίνεται από γεωτρήσεις στον πλούσιο Αττικό υδροφορέα αλλά και από τα προαναφερθέντα δίκτυα, όμως υπό άλλο καθεστώς χρήσης.

Έτσι, τα ποτάμια της Αττικής, θα έπρεπε να αποτελούν τόπους προστασίας της Αττικής φύσης και του τοπίου. Εκτάσεις απολύτου προστασίας, όπως θα ήταν ο δοκιμότερος όρος.   

Στην ημερίδα επισημάνθηκε πως πρέπει να   λαμβάνονται υπ' όψιν οι ευρωπαϊκές οδηγίες και τα νέα επιστημονικά δεδομένα, που στηρίζονται στις νέες αντιλήψεις για τη φύση μέσα στην πόλη, καθώς και τα δεδομένα της παγκόσμιας οικολογικής κρίσης, της υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής στον πλανήτη. Τα ποτάμια και τα ρέματα της Αττικής, η οποία έχει λύσει το υδρευτικό της ζήτημα αλλά και το αρδευτικό της και με δεδομένο πως το περιβάλλον της δέχεται την πίεση από 5.000.000 οικιστές περίπου, θα μπορούσαν να αποτελέσουν τα πρώτα παραδείγματα για την περιβαλλοντικά ορθή και διαχειριστικά πρότυπη εφαρμογή μεθόδων και δραστηριοτήτων. 

Η πραγματικότητα βέβαια είναι το ακριβώς αντίθετο και αυτό το διαπιστώνουμε καθημερινά. Είτε διερχόμαστε τον κλειστό πια Κηφισό, είτε αφουγκραζόμαστε τον Ιλισσό επί της πολύβουης λεωφόρου Καλλιρόης, είτε χαζεύουμε ως τουρίστες, από την πλατεία στο Μοναστηράκι, το ασθενικό πια ρεματάκι του Ηριδανού. Αν πάμε πιο έξω, ζώντας στο Πικέρμι γινόμαστε μάρτυρες του τι κάνουν αλλά και τι θέλουν να κάνουν ακόμα, στον Βαλανάρη. Ζώντας στη Ραφήνα βιώνουμε τον καθημερινό βιασμό του Μεγάλου Ρέματος. Δεν αναφέρομαι βέβαια για λόγους οικονομίας κειμένου, στο δομημένο και εξαιρετικά συμπιεσμένο ρέμα της Πικροδάφνης αλλά και σε κανένα από τα υπόλοιπα εναπομείναντα 54 (από τα 300 που είχε κάποτε) ρέματα  και ποτάμια της Αττικής.

Η ημερίδα είχε τέλος επίσης ως στόχο, να συνδεθούν τα ποτάμια και τα ρέματα  με την εμπειρία και τη ζωή των κατοίκων της πόλης. Οι ειδικευμένοι επιστήμονες με τις εισηγήσεις τους ενημερώνουν και για τον σημαντικό ρόλο των υδάτινων οικοσυστημάτων στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Αυτός ο στόχος δεν επιτεύχθηκε ούτε χθες ούτε προχθές, αλλά φοβάμαι πως δεν θα επιτευχθεί ποτέ όσο όλοι αυτοί οι τόσο υψηλοί στόχοι, αποτελούν αντικείμενα ημερίδων αποσπασματικών, που μετά το πέρας της ημέρας όλα ξεχνιούνται και την επόμενη μέρα οι τσάπες και τα JCB κατεβαίνουν στην κοίτη του επόμενου ρέματος που "χρειάζεται  καθαρισμό". Ελέω βέβαια οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης Α και Β βαθμού που η σχέση τους με την προστασία του περιβάλλοντος είναι εκείνη του φάντη με το ρετσινόλαδο.

Η ειδική γραμματεία όμως είναι για το νερό. Όχι για το ρέμα που το φέρνει...

Άρνος. Ποτάμι σε πόλη (Φλωρεντία)

Άρνος. Ποτάμι σε πόλη (Πίζα)

Τίβερης. Ποτάμι σε πόλη (Ρώμη)