Sunday, April 1, 2018

Η μυστική και εξελιγμένη ζωή των δέντρων. Παραδείγματα για τον άνθρωπο


Μία αντίληψη που σιχαίνομαι ως άνθρωπος είναι ο λεγόμενος "κοινωνικός δαρβινισμός" που στην ουσία είναι μία αυθαίρετη προσαρμογή της θεωρίας της εξέλιξης εντός του πλαισίου ανάπτυξης και διαμόρφωσης των ανθρώπινων κοινωνιών. Η βάση που θέτουν οι γλοιώδεις υποστηρικτές της θεωρίας είναι ο -αυθαίρετος εξίσου- κανόνας περί της επιβίωσης και της εξέλιξης του δυνατότερου, παραβλέποντας (επίτηδες ή από άγνοια) το τυχαίο της φυσικής μετάλλαξης, που οδηγεί στην προσαρμογή στο περιβάλλον άρα και την επιβίωση και εξέλιξη.  Στους άσχετους αρέσει να θεωρούν την εξέλιξη κάτι παρόμοιο με  την ανάπτυξη οικονομικών και πολιτικών σχέσεων μεταξύ των επιτηδείων και των τεχνητών οργανισμών τους. Την οικονομική δηλαδή "ανάπτυξη". Αυτοί λοιπόν που αναπτύσσονται γίνονται "μεγάλοι" καταπίνοντας τους μικρούς. Εξαθλιώνοντας δηλαδή τον συνάθρωπο ηθικά, πνευματικά, κοινωνικά αλλά όχι βιολογικά. Η βιολογική εξαφάνιση του "ασθενέστερου" είναι απότοκο μίας κοινωνίας κοινωνικών δαρβινιστών οι οποίοι διακρίνονται για τη βαρβαρότητα τους.

Τέλος πάντων, δεν θα επεκταθώ άλλο στα υποκείμενα αυτά γιατί δεν είναι άλλωστε και το θέμα μου. το θέμα μου είναι σχετικό με την εξέλιξη, αλλά αυτή των φυτών και πιο ειδικά των δέντρων. Φυσικά η εξέλιξη των δέντρων είναι μία διαδικασία πολύ παλαιότερη από εκείνη των ζώων, του ανθρώπου δε περισσότερο. Φυσικά είναι παλαιότερη και από την εξέλιξη των άλλων ζώων, των οπαδών του κοινωνικού δαρβινισμού. 














Ομολογώ πως αν και δασολόγος δεν είχα ασχοληθεί με την έρευνα και τις νέες ανακαλύψεις πάω στην εξελικτική πορεία των δέντρων αφού η εξαιρετικά αργή πορεία της στο χρόνο δεν με δελέαζε ιδιαιτέρως. Αφορμή για να ασχοληθώ ήταν το βιβλίο ενός Γερμανού συναδέλφου, του Peter Wohlleben, το οποίο κυκλοφορεί πλέον και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη και τιτλοφορείται Das Geheime Leben der Baume (a umlaut) ή σε ελληνική απόδοση "Η μυστική ζωή των δέντρων"

Στο βιβλίο του ο εξαιρετικός δασολόγος Peter Wohlleben, αναπτύσσει  τη θέση πως το δάσος δεν είναι απλά ένα πολύπλοκο οικοσύστημα με φυτά και ζώα που χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη πυκνότητα δέντρων, μία περιοχή όπου ένα σύνολο βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων που αλληλεπιδρούν  μεταξύ τους ( ου αρέσει αυτός ο ορισμός και όχι ο συνταγματικός που βάζει και όρια στη συγκόμωση). Ο Wohlleben μας διδάσκει πως το δάσος είναι ένας ΥΠΕΡΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ. Η θέση αυτή πλησιάζει στο κομμάτι του πιο πάνω ορισμού που μιλάει για σύνολο βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων αλλά το εξειδικεύει περισσότερο. 

Τι σχέση έχει λοιπόν το βιβλίο του Wohlleben με την εξέλιξη και τελικά με την συνάφεια της με την εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών;

Παραθέτω μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο (μετάφραση Γιώτας Λαγουδάκου) και ανακαλύψτε μόνοι σας τη συνάφεια. Όσο διαβάζετε τα αποσπάσματα (μέχρι να γοητευτείτε και διαβάσετε ολόκληρο το βιβλίο) να έχετε στο νου σας τη θεωρία της εξέλιξης, το τυχαίο της προσαρμογής, τη φυσική επιλογή και την ανθρώπινη κοινωνία που επικρατούν οι λεγόμενοι δυνατοί. Σκεφτείτε και την ηλικία της ανθρώπινης κοινωνίας και εκτιμήστε πόσος ακόμα χρόνος της απομένει.

Ο λόγος στον P. Wohlleben

«Δεν ακούγεται λογικό ότι ένα δέντρο αναπτύσσεται καλύτερα  όταν απαλλάσσεται από τους ενοχλητικούς ανταγωνιστές, όταν έχει στη διάθεση του πολύ φως για το φύλλωμα και άφθονο νερό γύρω από τις ρίζες του; Για τα δέντρα που ανήκουν σε διαφορετικά είδη αυτό πράγματι ισχύει. Παλεύουν μεταξύ τους για τους τοπικούς πόρους. Στην περίπτωση των δέντρων του ίδιου είδους όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Το γεγονός, για παράδειγμα, ότι οι οξιές είναι ικανές να κάνουν φιλίες και μάλιστα να ταΐζουν η μία την άλλη, το έχω ήδη αναφέρει. Προφανώς το δάσος δεν έχει κανένα συμφέρον να χάσει τα πιο αδύναμα μέλη του, γιατί έτσι απλώς δημιουργούνται κενά που ενοχλούν το ευαίσθητο μικροκλίμα  με το ημίφως και τα υψηλά επίπεδα υγρασίας της ατμόσφαιρας.

Κατά τ’ άλλα κάθε δέντρο θα μπορούσε να αναπτυχθεί ελέυθερα και να ζει τη δική του ζωή. Θα μπορούσε, διότι τουλάχιστον οι οξιές  φαίνεται να δίνουν μεγάλη σημασία στην ανταποδοτική δικαιοσύνη. Μία φοιτήτρια, στη δασική περιοχή που είμαι υπεύθυνος, ανακάλυψε  ότι στα δάση οξιάς που δεν διαταράσσονται μπορεί να κάνει κανείς μία ιδιαίτερη ανακάλυψη όσον αφορά τη φωτοσύνθεση. Τα δέντρα συγχρονίζονται προφανώς με τέτοιο τρόπο, ώστε να παρουσιάζουν όλα την ίδια απόδοση. Αυτό επ’ ουδενί δεν είναι αυτονόητο. Το σημείο όπου βρίσκεται κάθε οξιά είναι μοναδικό. Το έδαφος μπορεί να είναι πετρώδες ή πολύ αφράτο, να αποθηκεύει πολύ ή ελάχιστο νερό, να έχει υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά ή να είναι άγονο -οι συνθήκες είναι δυνατό να αλλάζουν σε απόσταση λίγων μόνο μέτρων-, Αντίστοιχα, κάθε δέντρο διαθέτει  άλλες προϋποθέσεις ανάπτυξης και επομένως αναπτύσσεται πιο γρήγορα ή πιο αργά, μπορεί δηλαδή να παράγει περισσότερα ή λιγότερα σάκχαρα ή ξύλο. Η έρευνα καταλήγει σε ένα πραγματικά εκπληκτικό αποτέλεσμα. Τα δέντρα εξισορροπούν μεταξύ τους τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους. Ανεξάρτητα αν ο κορμός του δέντρου είναι χοντρός ή λεπτός, όλα τα δέντρα του ίδιου είδους, με τη βοήθεια του φωτός, παράγουν ανά φύλλο παρόμοιες ποσότητες σακχάρων. Η εξισορρόπηση συντελείται υπόγεια μέσω των ριζών…….»
«Ωστόσο καποιοι συνάδελφοι από το Λίμπεκ ανακάλυψαν ότι ένα δάσος με οξιές που βρίσκονται πολύ κοντά η μία στην άλλη είναι πιο παραγωγικό. Η σαφής ετήσια αύξηση βιομάζας, κυρίως ξύλου, αποτελεί απόδειξη για την υγεία των δέντρων»

παρακατω,

«Όταν ‘βοηθάει’  κάποιος ένα δέντρο να ‘απαλλαγεί από τους ανταγωνιστές του’ μετατρέπει τα εναπομείναντα δέντρα σε ερημίτες. Οι προσπάθειες τους να επικοινωνήσουν με τους γείτονες πέφτουν στο κενό αφού στη θέση τους έχουν μείνει μόνο κούτσουρα. Έτσι καθένας βαδίζει μόνος του με αποτέλεσμα να παρατηρούνται μεγάλες διαφορές στην παραγωγικότητα.»


Οι ερημίτες λοιπόν… «αποτελούν εύκολα θύματα εντόμων και μυκήτων»
«Τα παραπάνω δεν συνάδουν με τη θεωρία της εξέλιξης σύμφωνα με την οποία θα επιβίωναν μόνο οι δυνατοί; Τα δέντρα θα κουνούσαν το κεφάλι τους ή μάλλον την κόμη τους αν το άκουγαν. Η ευημερία τους εξαρτάται από την κοινότητα και αν εξαφανιστούν οι υποτιθέμενοι αδύναμοι, τότε χάνουν και οι άλλοι. Το δάσος δεν είναι πια κλειστό, ο καυτός ήλιος και ο ορμητικός αέρας φτάνουν μέχρι το έδαφος και αλλάζουν το υγρό – δροσερό κλίμα. Ακόμα και τα πιο δυνατά δεντρα αρρωσταίνουν πολλές φορέ στη ζωή τους και όταν γίνεται αυτό έχουν την ανάγκη των γειτόνων τους, των ασθενέστερων. Αν πάψουν αυτοί να υπάρχουν τότε μία αθώα επίθεση εντόμων είναι ικανή να σφραγίσει τη μοίρα ακόμα και αυτών των γιγάντων»

Το δάσος, ένας υπεροργανισμός που εξελίσσεται 1.200 εκατομμύρια χρόνια έχει προκρίνει την κοινότητα έναντι στην "επικράτηση του ισχυροτέρου" Ζούμε την εξέλιξη με τα στιγμιότυπα της που είναι ορατά στο μάτι μας και κατανοητά από την αντίληψη μας. Νομίζουμε πως ξέρουμε την επόμενη φάση της. Είμαστε τόσο ανόητοι. Τα ζώα εξελίσσονται 585 εκατομμύρια χρόνια. Ο άνθρωπος 5 εκατομμύρια. Ο άνθρωπος ο επιλεγόμενος "σοφός" μόνο 500,000 χρόνια και εμείς (το υποείδος δηλαδή) μόνο 200.000 χρόνια.  Οι "κοινωνικοί δαρβινιστές" είναι πιο πρόσφατο φρούτο, καταδικασμένο να γεννιέται σάπιο από την αρχή.

Μία ματιά σε αυτόν που εξελίχθηκε πριν καν εμφανιστούμε και ακόμα εξελίσσεται, μας διδάσκει. Από το πόσο καλά θα ανταποκριθούμε στα διδάγματα του θα εξαρτηθεί και η δική μας ύπαρξη, η δική μας επιβίωση


No comments: